Cẩm nang chuyển ngàm ống kính

• Wikipedia
• Đại h ọc Cornell
• Bl og của Bri an Smith

Bảng thống kê các loại ngàm máy ảnh phổ biến

1. Ống kính medium format (Pentacon Six (P6), Pentax 645 (P645), Pentax 67 (P67)...)

Do đặc trưng được thiết kế cho hệ máy medium format, các ống kính này đều có kích thước, khối lượng lớn và thường khẩu độ không lớn bằng các ống kính dành cho hệ film/cảm biến nhỏ hơn. Lợi thế là giá trị FFD lớn nên khả năng chuyển sang ngàm các máy cảm biến cỡ nhỏ hơn khá dễ dàng và nếu bạn sở hữu chiếc máy ảnh full frame hay APS-C thì gần như chắc chắn bạn sẽ dùng được các ống kính này. Các loại ngàm chuyển cho các máy Nikon, Pentax, Canon... đều có độ dài khá lớn do chênh lệch FFD nhiều nên ngoài các loại ngàm chuyển thông thường như P6-EOS (từ Pentacon Six sang Canon EOS) bạn có thể lựa chọn cả ngàm tilt (để xoay ống kính theo các góc nghiêng so với mặt phẳng cảm biến) hoặc thậm chí tilt-shift (ngoài chức năng tilt bạn có thể dịch chuyển ống kính theo bề mặt ngang song song với cảm biến, có thể dùng để chỉnh sai lệch các đường chéo khi chụp kiến trúc hay chụp panorama). Do nhu cầu không cao nên 2 loại ngàm đặc biệt tilt và tilt-shift giá thường khá đắt so với ngàm chuyển thông thường. Nếu bạn đang dùng máy mirrorless mà không tìm ra ngàm chuyển trực tiếp, bạn có thể dùng 2 ngàm: medium format sang Canon EOS/Nikon F và Canon EOS/Nikon F sang ngàm máy của bạn.

Contax 645 (ống kính medium format có AF)

2. Ống kính Contax N (ngàm CN)

Tránh nhầm lẫn với các ống kính Contax G hay Contax Yashica (C/Y), hệ ống kính Contax N được ra đời để dùng cho máy ảnh DSLR full frame đầu tiên trên thế giới do Contax chế tạo (tuy nhiên nó chỉ tồn tại được 1 năm cùng với 9 ống kính sau đó đều bị ngừng sản xuất). Ống kính Contax N có khả năng AF với protocol gần giống Canon DSLR nên mặc dù đã ngừng sản xuất từ lâu, những ống kính này vẫn được chuyển ngàm để dùng trên máy Canon và sau này là máy mirrorless của Sony, Fujifilm X.

3. Ống kính Leica R (ngàm R hay L/R)

Ống kính Leica ngàm R được sử dụng trên các máy Leicaflex, Leicaflex SL và Leicaflex SL2. Các ống kính này đã ngừng sản xuất từ năm 2005 tuy nhiên vẫn còn khá phổ biến do FFD lớn, dễ sử dụng trên các hệ máy khác và chất lượng quang học tốt.

4. Ống kính Nikon (ngàm F)

Ống kính Nikon có một đặc điểm đặc trưng là dù được phát triển qua một thòi gian rất dài, gần hết các hệ máy của Nikon đều dùng chung một loại ngàm là ngàm F, tuy nhiên đặc điểm các ống kính khác nhau như ống MF/AF, ống P/Ai/AiS, ống D/G, ống AF/AF-S nên bạn cần hiểu các đặc điểm này trước khi thực hiện chuyển ngàm.

Các ống kính MF của Nikon bạn có thể nhận ra bằng việc kiểm tra xem ở chân ngàm có điểm tiếp xúc điện không vì nó chỉ dùng để phục vụ ống có AF. Các ống MF phổ biến của Nikon có ống Non-AI (NAI), AI, AI-S và các ống AF hiện nay của Nikon đều dựa trên thiết kế của ống Ai-S nên căn bản đều là một. Việc phân biệt các loại ống kính này chỉ có giá trị với người sử dụng máy Nikon phim hoặc DSLR do khả năng / cơ chế đo sáng của các ống này khác nhau, còn không khác biệt với người dùng máy các hãng khác ngoài chỉ thị cho thời gian sản xuất ống kính đó. Với các máy DSLR của Nikon đời D3XXX hay D5XXX thì NAI hay AI, AI-S đều không thể dùng đo sáng được dù vẫn có thể chụp được bình thường, còn từ đời D7XXX trở lên thì ống AI, AI-S có thể dùng được đo sáng ở chế độ A hoặc M.

Ống AF và AF-S : ống AF sử dụng motor điều khiển AF trên thân máy thông qua một con vít nằm ở chân ngàm (hình bên) nên máy ảnh nào không có motor điều khiển ống kính thì không dùng được chức năng AF, còn ống AF-S (AF Silent wave motor) có motor điều khiển lấy nét ngay trong thân ống kính nên có thể sử dụng AF trên tất cả máy ảnh của Nikon hoặc có thể AF qua ngàm chuyển để dùng trên máy ảnh của hãng khác.

Nguyên tắc trên được áp dụng với các hệ máy có FFD bằng hoặc nhỏ hơn Canon, nếu bạn dùng ống kính G thì cần để ý xem ngàm chuyển có lẫy hoặc vòng chỉnh khẩu không. Với các máy có khoảng cách FFD so với Nikon đủ lớn thì các bạn có thêm lựa chọn là ngàm có lỗ khẩu giúp bạn có thể chỉnh khẩu độ bên ngoài ống kính (tuy nhiên cách này dễ gây tối góc). Nhờ khoảng cách lớn này, bạn cũng có thể lựa chọn ngàm tilt / tilt-shift cho ống Nikon trên các máy mirrorless hiện nay (do Kipon sản xuất).

Riêng đối với Sony E, Commlite, Vello và Fotodiox đã chế tạo được ngàm AF cho phép bạn dùng gần như toàn bộ chức năng các ống AF của Nikon trên máy Sony E ($ 335), tuy nhiên gần đây đã có báo cáo là ngàm Fotodiox có thể làm hỏng máy nên tạm thời bạn nên tránh dùng ngàm này.

5. Ống kính Olympus (ngàm OM, FT và 4/3)

Olympus là hãng đi tiên phong trong việc sản xuất những hệ máy ... lạ. Ngoài hệ máy DSLR như thông thường (OM), Olympus còn có hệ máy half-frame (Pen F, có cỡ film bằng nửa film 35 mm thông thường để chụp theo format chân dung) và máy cùng với Panasonic sản xuất hệ máy 4/3 (có cỡ film, cảm biến 4 x 3 inch hay 18 mm × 13.5 mm) và hiện nay là máy mirrorless micro four thirds (MFT) có cùng kích cỡ cảm biến với hệ máy 4/3. Vì thế nên khi nghĩ đến việc chuyển ngàm ống kính Olympus, bạn cần xác định ống kính đó thuộc hệ máy nào.

Ống Four third hay 4/3 là các ống kính AF dùng cho máy DSLR với cảm biến 4/3 nên những ống này chỉ có thể dùng cho máy 4/3 hoặc m4/3 (MFT). Ngàm chuyển chính hãng từ 4/3 sang m4/3 đều là các ngàm chuyển AF, cho phép bạn lấy nét tự động được trên máy m4/3, tuy nhiên tốc độ AF còn tùy thuộc ống kính bạn dùng là gì. Hiện nay có 1 ngàm chuyển của Panasonic (DMW-MA1) và 3 ngàm chuyển của Olympus (MMF-1, MMF-2, MMF-3) trong đó ngàm DMW-MA1 tương đương MMF-1, ngàm MMF-2 có chất lượng tốt hơn MMF-1 một chút và MMF-3 là ngàm phát triển gần đây nhất với weather seal. Gần đây hãng Yongnuo của Trung Quốc đã phát triển bản copy của MMF-3 với giá rẻ hơn và ngoài ra là các ngàm chuyển vật lý đơn thuần (không có AF hay chỉnh khẩu) cũng được các nhà sản xuất Trung Quốc bán hàng loạt.

6. Ống kính Pentax (ngàm K hay PK)

7. Ống kính M42 và M39

Hay còn gọi là ống ren xoay vặn. Đây là loại ngàm được thiết kế rất đơn giản ở dạng ren có thể xoay để tháo ra, lắp vào. M42 và M39 thực chất là chỉ đường kính của ngàm (42 mm và 39 mm). Có rất nhiều hãng đã từng chế tạo ống kính ngàm M42 nhưng ngàm M39 chủ yếu là các máy SLR cũ của Nga (thường là các ống màu bạc). Ngàm M39 này cần phân biệt với ngàm L39 hay LTM của Leica mà đôi khi vẫn bị ghi nhầm là M39 vì mặc dù phần đuôi ngàm rất giống nhau, ngàm LTM có FDD ngắn hơn M39 rất nhiều. Như trong minh họa ở hình dưới, ống Industar-50 ở trên là ngàm Leica LTM thì bạn chỉ cần 1 ngàm chuyển LTM-NEX là có thể dùng được trên máy Sony E. Ống kính Industar-50 màu đen ở dưới do Zenit (Nga) sản xuất thì là ngàm M39. Do nhu cầu không cao nên thường bạn sẽ không tìm ra ngàm chuyển thẳng từ M39 sang ngàm máy ảnh của bạn mà bạn phải mua một vòng ren (ring) để chuyển M39 sang M42, sau đó dùng ống kính trên ngàm chuyển từ M42 sang ngàm máy bạn đang dùng. Lưu ý là bạn nên mua vòng chuyển M39-M42 bằng kim loại vì nếu dùng loại plastic, có khả năng cao là vòng sẽ vỡ khi bạn vặn ra vặn vào hoặc làm kẹt ống kính. Để phân biệt thì ngàm LTM thì không dày như ngàm M39.

Một số ống kính M39/M42 (như các ống Helios) khi dùng trên máy Canon DSLR full frame sẽ bị chạm phải gương khi bạn lấy nét ở vô cực, do phần thấu kính sau nhô ra về phía cảm biến. Ngoài ra, do cấu tạo ren xoay vặn nên các ngàm M42 thường có 2 loại là flange và no flange, tức là có hoặc không có phần giới hạn ren ở tận cùng của ngàm (như trong hình dưới). Mục đích của flange là để giới hạn chuyển động của ống kính (do cấu tạo ren nên nó có thể thụt sâu vào trong máy) và với ống kính có ngạnh kim loại (pin) nhô ra dùng cho việc điều khiển khẩu thì flange sẽ đẩy cái ngạnh này vào trong ống kính khiến nó có thể điều chỉnh được khẩu độ trên ống. Đây là các ống kính sử dụng chế độ A (trên ống có cần gạt A/M) để dùng cho các máy đo sáng và chỉnh khẩu tự động. Chỉ khi ngạnh kim loại bị nén xuống thì người dùng mới có thể dùng ở chế độ M, còn nếu không thì ống sẽ luôn mở. Nếu bạn dùng ngàm không có flange mà ống kính A/M thì tốt nhất là dùng keo 502 gá chặt cái ngạnh vào ống kính, không cho nó nhô ra. Một số ống kính phần ngạnh này có thể chạm vào gương máy DSLR nên bạn cần lưu ý.

8. Ống kính ngàm A (Minolta, Konica Minolta, Sony)

Ống kính ngàm A được thiết kế bởi Minolta dành cho hệ máy có AF và không tương thích với các ống ngàm MD cũ của Minolta. Hệ ngàm này được duy trì khi Minolta sáp nhập với Konica và sau cùng được Sony mua lại và dùng để đặt tên cho dòng máy ảnh của hãng (Alpha). Để phân biệt với ngàm Minolta MF, người ta thường gọi là ngàm Minolta AF hay MAF.

Nếu bạn có nhu cầu sử dụng ống kính ngàm A trên các máy như Fujifilm X, m4/3 hoặc Sony E mà không cần AF thì bạn có thể tìm ngàm chuyển vật lý Minolta (AF)-FX hoặc -MFT hoặc -NEX(E). Những ngàm này có vòng điều khiển có thể chỉnh lẫy ở đuôi ống kính giúp bạn chỉnh khẩu. Các ống SSM bạn không thể chỉnh được khẩu vì không có lẫy lộ ra ngoài như ống screw drive.

9. Ống kính Canon FD/FL, EF/EF-S

Canon phát triển ngàm FD/FL (hai ngàm này có thể dùng chung máy) cho máy hệ máy film SLR 35mm và sau này là ngàm EF/EF-S cho hệ máy kỹ thuật số DSLR. Gần đây nhất Canon phát triển thêm hệ máy không gương lật EOS-M. 3 nhóm ngàm này không thể sử dụng trực tiếp lên các máy ngàm khác mà đều phải qua ngàm chuyển, trong đó ống FD có FFD ngắn hơn EF/EF-S nên không thể lấy nét tới vô cực trên máy Canon DSLR, trừ khi thay ngàm FD sang EF (mod). EF là ngàm của ống Canon AF full frame còn EF-S là ngàm của ống APS-C. Mặc dù ống kính AF-S có thể cắm lên máy full frame, bạn sẽ thấy tối góc rất nặng nên không sử dụng được.

10. Ống kính Contax G

Cũng giống như Contax N, hệ máy Contax G chỉ tồn tại một thời gian và đã dừng sản xuất (2005) với tổng cộng 7 ống kính. Đây là hệ thống rangefinder có sử dụng AF và các ống kính Contax G đều được đánh giá cao và sử dụng phổ biến ngày nay. Do thiết kế cho máy rangefinder nên ống kính Contax G rất nhỏ gọn. AF của ống kính được điều khiển theo cơ chế vít ở ngàm như nhiều máy ảnh khác cùng thời kỳ. Hiện nay ống Contax G được sử dụng phổ biến trên các máy Sony ngàm E với đầy đủ chức năng AF và hai hãng Metabones, Deo Tech được đánh giá cao nhất về độ ổn định và tốc độ lấy nét.

Các máy ảnh mirrorless khác đều có thể dùng ống Contax G thông qua ngàm chuyển vật lý thông thường, tuy nhiên sẽ không dùng được chức năng AF.

11. Ống kính ngàm Leica LTM (L39/M39), M

Như đã nói ở trên, ngàm Leica L39 hay LTM rất dễ nhầm với ngàm M39 của các máy ảnh Nga cũ, bạn nên lưu ý độ dày của ngàm chuyển để phân biệt. Ngàm này được sử dụng rất phổ biến cho các máy rangefinder và do nhiều hãng cùng sản xuất như Canon, Minolta, Leica, Voigtlander... Ngàm LTM và ngàm M chỉ khác nhau 1 mm về độ dày nên nếu muốn chuyển từ ngàm LTM sang ngàm M, bạn cần có 1 vòng chuyển có thể tháo, lắp dễ dàng. Nếu bạn đang dùng máy ngàm M hoặc các ngàm chuyển cho ngàm M thì chỉ cần thêm vòng này cho các ống LTM bạn có. Do độ dày cần rất chính xác là 1mm nên bạn nên cẩn thận khi chọn vòng chuyển, vì chỉ cần dày hơn 1mm một chút là ống kính đã mất khả năng lấy nét ở vô cực.

Hai loại ngàm này đều có thể dùng trên các máy mirrorless và bạn còn có thể dùng ngàm close focus của Voigtlander để lấy nét cận. Loại ngàm này có thể đẩy ống kính lên khi cần và có tác dụng như một ống tube kéo dài giúp bạn chụp gần vật thể hơn trong khi bạn vẫn có thể lấy nét tới vô cực.

CÁC LƯU Ý KHÁC